در این مقاله قصد داریم دربارۀ دلایل کمبود آب در جهان و عواملی که باعث کمبود آب می‌شوند صحبت کنیم. خواندن این مقاله به شما کمک میکنه تا دید وسیع‌تری نسبت به وضعیت آب در جهان پیدا کنید.
کمبود آب به وضعیتی گفته میشه که آب آشامیدنی و غیر آلوده کمتر از تقاضای ساکنان آن منطقه باشه. متأسفانه کشورهای بسیار زیادی در دنیا هستند که با مشکل جدی کمبود آب مواجه‌اند و زندگی خودشون رو به‌سختی می‌گذرونند. در این مقاله قصد داریم دربارۀ دلایل کمبود آب در جهان و عواملی که باعث کمبود آب می‌شوند صحبت کنیم. خواندن این مقاله به شما کمک میکنه تا دید وسیع‌تری نسبت به وضعیت آب در جهان پیدا کنید.
کمبود آب چیست؟
طبق گزارش‌های اخیر، نزدیک به 1.2 میلیارد نفر از آب آشامیدنی پاک برخوردار نیستند. علاوه بر این، کمبود آب تمیز میتونه باعث ابتلا به انواع بیماری‌های سخت مثل انگل، اسهال، وبا و ... بشه.
به‌طورمعمول، کمبود آب توسط دو عامل مهم ایجاد میشه:
- افزایش استفاده از آب شیرین
- کاهش منابع آب شیرینِ قابل‌استفاده
علاوه بر این، کمبود آب میتونه دو نوع داشته باشه: کمبود آب فیزیکی و کمبود آب اقتصادی. کمبود فیزیکیِ آب هنگامی ایجاد میشه که یک منبع آب طبیعی نتونه خواسته‌های یک منطقه خاص رو برآورده کنه؛ درحالی‌که کمبود اقتصادی آب، ناشی از سوء مدیریت منابع آبه. بااین‌حال، موضوع کمبود آب بسیار مفصل و پیچیده‌ست، که در ادامه به برخی از آن‌ها می‌پردازیم.
کمبود فیزیکی آب چیه و چه تأثیری در دسترسی به آب داره؟
رشد جمعیت جهانی فشار زیادی را بر منابع موجود در تأمین آب وارد کرده. این امر تأثیر بسزایی در استفاده‌کنندگان صنعتی و همچنین کاربران مسکونی داره. کمبود فیزیکی آب زمانی اتفاق می‌افتد که آب کافی برای پاسخگویی به همه خواسته‌ها وجود نداشته باشه. در بیشتر موارد، مناطق خشک جهان اغلب با کمبود فیزیکی آب روبرو هستند. دسترسی کافی به آب آشامیدنی سالم در اولویت توسعه جهانیه. بااین‌وجود، با توجه به چالش‌های رشد جمعیت، استفاده بی‌رویه از منابع، آلودگی روزافزون و تغییر در الگوی هوا به دلیل گرم شدن کره زمین، بسیاری از کشورها و شهرهای بزرگ جهان، چه ثروتمند و چه فقیر در قرن بیست و یکم با افزایش کمبود آب روبرو شدند. آمارها نگران‌کننده هستند و وقت این رسیده که نهادهای سیاسی و اقتصادی بنشینند و برای این مسئله یک فکر اساسی بکنند. به‌طورکلی جهان امروز در مقیاسی بی‌سابقه با بحران جهانی آب روبرو شده. استفاده پایدار از آب و بازیافت فاضلاب، نیاز روزانه به‌حساب میاد. ذخیرۀ آب باران در مخازن پلی‌اتیلن بهداشتی و آبیاری قطره‌ای، از روش‌های مؤثر در کاهش کمبود آب هستند که در صورت اجرایی شدن، تأثیر بسیار مثبتی بر روی کنترل آب مصرفی دارند.
کاهش هدر رفتن آب و نمک‌زدایی آب‌نمک برای مصرف انسان و آبیاری، نمونه‌هایی از مدیریت پایدار آب هستند. همچنین، باید منبع جدیدی از آب شیرین پیدا کرد. در یکی از کشورها دستگاه‌هایی در هوا تعبیه‌شده که از اونها برای تولید آب استفاده می‌کنند. روش کار این دستگاه‌ها، از طریق جذب هوای مرطوب به‌وسیلۀ دریچه‌های تعبیه‌شده و عبور از کندانسور است. هوا از طریق فیلتر ضد میکروبی عبور میکنه تا ناخالصی‌ها رو از بین بره. از این طریق آب تصفیه میشه و مورداستفاده انسان‌ها قرار می‌گیرد. (اگر به این موضوع علاقه دارید، میتونید با جستجوی «Air To Water» دربارۀ مکانیزم این سیستم بیشتر مطالعه کنید.)
در مکان‌های کم باران یا دارای دسترسی محدود به آب‌های سطحی، اتکا به سفره‌های زیرزمینی امری عادیست. اگه میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی از میزان تجدید طبیعی بیشتر باشه بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی میتونه منابع آتی آب رو تهدید کنه. تخمین زده میشه که یک‌سوم از بزرگ‌ترین سیستم‌های آب‌های زیرزمینی جهان در معرض خطر هستند. علاوه بر این، تغییر مسیر، استفاده بیش‌ازحد و آلودگی رودخانه‌ها و دریاچه‌ها برای آبیاری، استفاده‌های صنعتی و مصارف شهری میتونن منجر به آسیب قابل‌توجه زیست‌محیطی و فروپاشی اکوسیستم بشوند. یک نمونه کلاسیک از اون دریای آرال است که روزگاری چهارمین منبع آب داخلی در جهان بود اما به دلیل انحراف رودخانه‌های ورودی برای آبیاری کشاورزی، دچار تغییرات قابل‌توجهی شد.
ناراحت‌کننده‌ترین شکل کمبود آب
کمبود آب نگرانی‌های عمده‌ای رو در مورد آینده پایدار بشریت و حفاظت از عملکردهای مهم اکوسیستم ایجاد میکنه. در کشورهای درحال‌توسعه پیدا کردن منبع آب سالم قابل‌اطمینان اغلب وقت‌گیر و گران است. این مسئله به‌عنوان کمبود اقتصادی شناخته میشه. کم‌آبی اقتصادی، به دلیل عدم سرمایه‌گذاری در زیرساخت آب یا ناکافی بودن ظرفیت انسانی برای تأمین تقاضای آب در مناطقی که جمعیت قادر به استفاده از منبع کافی آب نیست، ایجاد می‌شود. کمبود اقتصادی آب در سراسر آفریقا به‌ویژه در آفریقای جنوبی غالب است. تخمین زده میشه 1.6 میلیارد نفر در سراسر جهان در مناطق کم‌آبی اقتصادی و 780 میلیون نفر در مناطقی که خدمات اولیه آب ندارند زندگی می‌کنند.
بیشترین میزان هدر رفت آب در کجا اتفاق می‌افتد؟
در صنعت کشاورزی از 70٪ آب شیرین قابل‌دسترسی در جهان استفاده می‌شود. حدود 60٪ این امر به دلیل نشت دستگاه‌های آبیاری، روش‌های ناکارآمد و همچنین کشت محصولاتی که بیش‌ازحد به آب نیاز دارند باعث هدر رفتن آب می‌شود. این استفاده بی‌رویه از آب باعث خشک شدن رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و سفره‌های زیرزمینی می‌شوند. بسیاری از کشورهایی که مقادیر زیادی غذا تولید می‌کنند ازجمله هند، چین، استرالیا، اسپانیا و ایالات‌متحده دچار محدودیت منابع آبی شده‌اند.
رابطه رشد جمعیت و کمبود آب
از 50 سال گذشته تا به الان، جمعیت انسان بیش از دو برابر شده است. این رشد سریع جمعیت همراه با توسعه اقتصادی و صنعتی شدن آن اکوسیستم‌های آب در سراسر جهان رو متحول کرده و منجر به از دست رفتن تنوع زیستی شده. امروزه 41٪ از جمعیت جهان در حوضه‌های رودخانه‌ای زندگی می‌کنند که تحت‌فشار آب قرار دارند. با ادامه استفاده از آب شیرین در سطوح ناپایدار، نگرانی در مورد در دسترس بودن آب افزایش پیدا میکنه. علاوه بر این، انسان‌های تازه متولدشده به غذا، سرپناه و لباس نیز احتیاج دارند و درنتیجه از طریق تولید کالاها و انرژی، فشار بیشتری بر آب شیرین وارد می‌کنند.
نتیجه‌گیری
آب، 70٪ از سیارۀ ما رو پوشانده. شاید فکر کنیم در این صورت آب همیشه فراوان خواهد بود. اما خوبه که بدونیم آب شیرینی که می‌نوشیم، استحمام می‌کنیم و مزارع رو باهاش آبیاری می‌کنیم خیلی نادر و کمه. فقط 3٪ از آب جهان، آب شیرین و قابل‌استفاده توسط انسانه؛ دو سوم از آب موجود در کرۀ زمین، در یخچال‌های یخ‌زده جمع شده و یا درهرصورت مناسب استفادۀ ما نیست. همانطور که گفته شد، یکی از مهم‌ترین دلایل کمبود آب، مربوط به سوء مدیریت در توزیع عادلانه آب و مصرف بی‌رویه است که با برنامه‌ریزی درست و کاهش جمعیت تا حد زیادی میشه جلوی سرعت‌بالای کمبود آب رو گرفت. در ادامۀ این بحث پیشنهاد می‌کنیم تا نگاهی به مقالۀ «چطوری در مصرف آب صرفه‌جویی کنیم؟» بندازید.
نظرات کاربران